Η σημασία της φωνολογικής επίγνωσης-Δραστηριότητες για εκπαιδευτικούς

Φωνολογική επίγνωση

Φωνολογική επίγνωση είναι η συνειδητή γνώση και διαχείριση των φωνολογικών μονάδων του λόγου (πχ επίγνωση συλλαβών, φωνημάτων, ομοιοκαταληξίας).

Ανάγνωση και φωνολογική επίγνωση

Η διαδικασία της ανάγνωσης επηρεάζεται από τη φωνολογική επίγνωση του αναγνώστη (δηλαδή, η επίγνωση ότι ο προφορικός λόγος δομείται από λέξεις που αποτελούνται από φωνημικά δομικά συστατικά). Η ανάπτυξη της επίγνωσης αυτής ονομάζεται: «απόκτηση της αλφαβητικής αρχής». Κατά αυτήν την αρχή, ο υποψήφιος αναγνώστης μπορεί να αναγνώσει, αν πρώτα έχει κατανοήσει ότι οι προφορικές λέξεις έχουν φωνολογική δομή εσωτερικά.

Γραφή και φωνολογική επίγνωση

Η γραφή αποτελεί ένα μέσο για την άσκηση των φωνολογικών δεξιοτήτων και την κατάκτηση της αλφαβητικής αρχής. Η κατάκτηση της φωνολογικής επίγνωσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της γραφής καθώς και αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα μαθησιακών δυσκολιών.

Προϋπόθεση η φωνολογική επίγνωση για την ανάπτυξη του γραμματισμού

Η φωνολογική επίγνωση είναι μια απαραίτητη λειτουργία για την αποκωδικοποίηση της ανάγνωσης και της γραφής. Η επίγνωση της θέσης των φωνημάτων στις λέξεις στα παιδιά προσχολικής ηλικίας αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη ανάγνωσης και γραφής.

Δραστηριότητες για την ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης στη σχολική τάξη

Δραστηριότητα για την επίγνωση ρίμας:

«Ποια λέξη δεν ταιριάζει;»

Παρέχουμε εικόνες που περιλαμβάνουν λέξεις που ομοιοκαταληκτούν μεταξύ τους και μία που δεν ομοιοκαταληκτεί. Αφού έχουμε δώσει παραδείγματα, ζητάμε να μας πουν τα παιδιά ποια εικόνα δεν ταιριάζει.

Αυξανόμενη δυσκολία:

• Αρχικά μπορεί να πραγματοποιηθεί με 3 εικόνες κι έπειτα με περισσότερες.
• Να ξεκινήσουμε με μικρό αριθμών συλλαβών κι έπειτα να αυξάνεται.

Παράδειγμα: Μήλο-μάτι-φύλλο. Ποια δεν ταιριάζει;

Ανάλυση προτάσεων σε λέξεις:

«Κουτσό με λέξεις»

Ο εκπαιδευτικός, αφού έχει δώσει παράδειγμα, εκφέρει μια πρόταση κι έπειτα ζητά από τα παιδιά να κάνουν ένα πηδηματάκι για κάθε λέξη που ακούν.

Παράδειγμα: «Τρώω μια μπανάνα.»-3 πηδήματα

Η δυσκολία μπορεί να αυξηθεί εκφέροντας σταδιακά περισσότερες λέξεις σε μια πρόταση.

Κατάτμηση λέξεων σε συλλαβές:

«Πύργοι από τουβλάκια»

Ο εκπαιδευτικός, αφού δώσει παράδειγμα, προφέρει μια λέξη και ζητά από τα παιδιά να φτιάξουν ένα πύργο από τουβλάκια. Για κάθε συλλαβή αντιστοιχεί και ένα τουβλάκι.

Η δυσκολία μπορεί να αυξηθεί όσο αυξάνονται και οι συλλαβές.

Παράδειγμα: «γάτα»-δύο τουβλάκια

Αναγνώριση αρχικού φωνήματος:

«Οι πράκτορες»

Ο εκπαιδευτικός κρύβει μέσα στην τάξη διάφορες κάρτες με εικόνες και ζητά από τους μαθητές να βρουν εικόνες που ξεκινούν από ένα συγκεκριμένο φώνημα.

Η δυσκολία μπορεί να αυξηθεί σταδιακά με μεγαλύτερες σε μήκος λέξεις ή πολύπλοκης φωνοτακτικής δομής.

Παράδειγμα: «Βρείτε όλες τις εικόνες που ξεκινούν από /a/»

Ανάλυση φωνημάτων:

«Οι επιστήμονες»

Οι μαθητές κρατούν ένα σταγονόμετρο με νερό και ένα δοχείο. Ο εκπαιδευτικός εκφέρει μια λέξη και τα παιδιά ρίχνουν τόσες σταγόνες όσα και τα φωνήματα της λέξης μέσα στο ποτήρι.

Η δυσκολία μπορεί να αυξηθεί με τον αριθμό των φωνημάτων σε μια λέξη η την πολυπλοκότητα της φωνοτακτικής της δομής.

Παράδειγμα: φως /fos/- 3 σταγόνες

Αναπαράσταση-Αντιστοίχιση φωνημάτων σε γράμματα:

«Αγώνες ταχύτητας»

Ο εκπαιδευτικός σκορπά μαγνητικά γράμματα μέσα στην τάξη. Προφέρει μια λέξη και ζητά από τα παιδιά να βρουν το γράμμα από το οποίο ξεκινά αυτή η λέξη. Όποιος το βρει πρώτος κρατάει το γράμμα ως πόντο.

Η δυσκολία μπορεί να αυξηθεί σταδιακά με μεγαλύτερες σε μήκος λέξεις ή πολύπλοκης φωνοτακτικής δομής.

Παράδειγμα: «Βρείτε το γράμμα από το οποίο ξεκινά η λέξη χαρά».

Αναπαράσταση φωνημάτων σε γράμματα:

«Γραμματομαγειρέματα»

Κάθε μαθητής έχει μπροστά του ένα δοχείο με γράμματα και ένα κουτάλι. Ο εκπαιδευτικός προφέρει μια λέξη και ζητά από τα παιδιά να σχηματίσουν τη λέξη που είπε βγάζοντας τα αντίστοιχα γράμματα από το δοχείο.

Η δυσκολία μπορεί να αυξηθεί σταδιακά με μεγαλύτερες σε μήκος λέξεις ή πολύπλοκης φωνοτακτικής δομής.

Παράδειγμα: Ο εκπαιδευτικός λέει «/γoma/», τα παιδιά πρέπει να βγάλουν τα αντίστοιχα γράμματα γ,ο,μ,α.

Φένια Ζαραφωνίτη, Λογοθεραπεύτρια, MΕd Ειδικής Αγωγής

Βιβλιογραφία αναφοράς

Byrne, B., & Fielding-Barnsley, R. (1995). Evaluation of a program to teach phonemic awareness to young children: A 2-and 3-year follow-up and a new preschool trial. Journal of Educational Psychology, 87(3), 488.

Πόρποδας, Κ. Δ. (2002). Η ανάγνωση.

Stanovich, K. E. (1993). Romance and reality. Reading Teacher, 47, 280-280.

Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (2002). Emergent Literacy: Development from Prereaders to Readers. U Neumann, SB, Dickinson, DK (ur.): Handbook of early literacy research. Str.(11–29).