Δυσλεξία και φωνολογικά ελλείμματα

Το φωνολογικό έλλειμμα

Φωνολογικό έλλειμμα σημαίνει δυσκολία αντίληψης και διαχείρισης των φωνολογικών μονάδων στον προφορικό λόγο (δηλαδή η αντίληψη και διαχείριση των συλλαβών ή των φωνημάτων που εμπεριέχονται σε μια λέξη). Αυτή η δυσκολία μεταφέρεται και στον γραπτό λόγο, όταν πραγματοποιείται αντιστοιχία με τον προφορικό. Βασική αιτία των γραπτών δυσκολιών θεωρείται ο προφορικός λόγος. Όταν πάσχει η φωνολογική επεξεργασία, αυξάνονται οι απαιτήσεις της λεξικής διαδρομής, για να αντισταθμιστούν οι δυσκολίες. Μαθητές με φωνολογικά ελλείμματα δεν βασίζονται στην φωνολογική αναγνώριση αλλά στην απομνημόνευση του οπτικού συνόλου μιας λέξης. Αποτέλεσμα αυτού είναι τα φωνολογικά λάθη (για παράδειγμα οι παραλείψεις, οι αντιστροφές, οι αντικαταστάσεις γραμμάτων).

Αποτελέσματα ερευνών για την υπόθεση του φωνολογικού ελλείμματος

Σύμφωνα με την υπόθεση του φωνολογικού ελλείμματος, οι μαθητές με φωνολογικά ελλείμματα θα έπρεπε να πραγματοποιούν φωνολογικά λάθη στην ορθογραφία. Οι έρευνες δείχνουν αντικρουόμενα αποτελέσματα.

Μελέτες έδειξαν πως δεν υπάρχουν διαφορές στα είδη λαθών μεταξύ παιδιών με δυσλεξία και μικρότερων παιδιών τυπικής ανάπτυξης (Nelson, 1980^. Moats, 1983). Η ορθογραφική επεξεργασία συνδέεται με την ικανότητα ανάγνωσης και όχι με τη δυσλεξία (Katzir, Kim, Wolf, Kennedy, Lovett, & Morris, 2006). Δεν βρέθηκαν διαφορές στην επιλογή ορθογραφίας ψευδολέξεων μεταξύ δυσλεκτικών παιδιών και μικρότερων παιδιών τυπικής ανάπτυξης (Cassar, Treiman, Moats, Cury Polo, & Kessler, 2005). Όμοια αποτελέσματα ανέδειξαν και οι Bourassa και Treiman (2003). Οι δυσλεκτικοί μαθητές βασίζονται σε γραφοφωνημικούς συσχετισμούς και δεν χρησιμοποιούν πλήρως λεξικές αναπαραστάσεις (Angelelli, Judica, Spinelli, Zoccolotti, & Luzzatti, 2004). Η αδύναμη ορθογραφική επεξεργασία συνδέεται με τα ορθογραφικά λάθη (Holmes & Quinn, 2009).Άλλες μελέτες απέδειξαν πως δυσλεκτικοί μαθητές πραγματοποιούν περισσότερα φωνολογικά λάθη (Bruck & Treiman, 1990^.  Lennox & Siegel, 1996). Οι Friend και Olson (2008) αναφέρουν πως οι μαθητές με ορθογραφικές δυσκολίες έχουν χαμηλότερη φωνολογική ακρίβεια.

Συμπέρασμα

Η αντίφαση των ερευνών δικαιολογείται από την ετερογένεια των χαρακτηριστικών των παιδιών με δυσλεξία. Φαίνεται όμως πως τα φωνολογικά ελλείμματα συνδέονται με τις αναγνωστικές και ορθογραφικές δυσκολίες. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά με δυσλεξία εμφανίζουν μειωμένη φωνολογική επεξεργασία. Αυτός ο τομέας αξιολογείται και πραγματοποιείται παρέμβαση για την αποκατάστασή του με στόχο την βελτίωση των φωνολογικών λαθών.

Φένια Ζαραφωνίτη

Λογοθεραπεύτρια, MEd Ειδικής Αγωγής

---

Βιβλιογραφία αναφοράς

Angelelli, P., Judica, A., Spinelli, D., Zoccolotti, P., & Luzzatti, C. (2004) – link. Characteristics of writing disorders in Italian dyslexic children. Cognitive and Behavioral Neurology, 17(1), 18-31.

Bourassa, D. C., & Treiman, R. (2001). Spelling development and disability. Language, Speech, and Hearing Services in Schools.

Bourassa, D., & Treiman, R. (2003). Spelling in children with dyslexia: Analyses from the Treiman-Bourassa early spelling test. Scientific studies of reading, 7(4), 309-333.

Bruck, M., & Treiman, R. (1990). Phonological awareness and spelling in normal children and dyslexics: The case of initial consonant clusters. Journal of experimental child psychology, 50(1), 156-178.

Cassar, M., Treiman, R., Moats, L., Pollo, T. C., & Kessler, B. (2005). How do the spellings of children with dyslexia compare with those of nondyslexic children?. Reading and Writing, 18(1), 27-49.

Friend, A., & Olson, R. K. (2008). Phonological spelling and reading deficits in children with spelling disabilities. Scientific Studies of Reading, 12(1), 90-105.

Holmes, V. M., & Quinn, L. (2009). Unexpectedly poor spelling and phonological-processing skill. Scientific Studies of Reading, 13(4), 295-317.

Katzir, T., Kim, Y., Wolf, M., Kennedy, B., Lovett, M., & Morris, R. (2006). The relationship of spelling recognition, RAN, and phonological awareness to reading skills in older poor readers and younger reading-matched controls. Reading and Writing, 19(8), 845-872.

Lennox, C., & Siegel, L. S. (1996). The development of phonological rules and visual strategies in average and poor spellers. Journal of Experimental Child Psychology, 62(1), 60-83.

Μουζάκη, Α. (2010). Ανάπτυξη της ορθογραφικής δεξιότητας. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 29-52). Αθήνα: Gutenberg.

Moats, L. C. (1993). Spelling error interpretation: Beyond the phonetic/dysphonetic dichotomy. Annals of Dyslexia, 43(1), 174-185.

Nelson, H. E. (1980). Analysis of spelling errors in normal and dyslexic children. Cognitive processes in spelling, 475-493.