Αυτισμός και Αισθητηριακά ερεθίσματα

Οι αντιδράσεις των παιδιών με Αυτισμό στα αισθητηριακά ερεθίσματα

Κάποια παιδιά με ΔΑΦ (Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος – Αυτισμός) αντιδρούν με ασυνήθιστους τρόπους σε αισθητηριακά ερεθίσματα. Εμφανίζουν υπεραντίδραση ή υποαντίδραση σε αισθητηριακά ερεθίσματα ή ιδιόμορφο ενδιαφέρον για αισθητηριακά στοιχεία στο περιβάλλον. Μερικά παιδιά παρουσιάζουν υπερευαισθησία που χαρακτηρίζεται από υπερδραστηριότητα με σκοπό την πρόσληψη ή την αποφυγή ενός αισθητηριακού ερεθίσματος και άλλα υποευαισθησία, δηλαδή δείχνουν απούσα, καθυστερημένη ή ήπια αντίδραση σε κάποια ερεθίσματα. Οι ερευνητές αναφέρουν μια τρίτη κατηγορία που αναφέρεται στην εθελούσια αναζήτηση του ατόμου, ώστε να προσλάβει συγκεκριμένο ερέθισμα.

Όσα αναφέρονται παρακάτω δεν εμφανίζονται όλα ταυτόχρονα. Η κάθε περίπτωση είναι μοναδική.

Οπτικά ερεθίσματα:

• αποσπασματική αντίδραση στα φώτα
• βλέπουν τα αντικείμενα αρκετά σκοτεινά ή χάνουν κάποια από τα χαρακτηριστικά τους
• θολή κεντρική όραση και αρκετά έντονη περιφερειακή όραση
• διαστρεβλωμένη όραση με τα αντικείμενα και τα φώτα να φαίνονται ότι «χοροπηδούν»
• οι εικόνες μπορεί να αποσπώνται και να έχουν ευκολότερη και πιο ευχάριστη εστίαση σε μια λεπτομέρεια παρά σε όλο το αντικείμενο
• κακή αντίληψη βάθους
• οπτική προσήλωση σε φώτα ή κίνηση
• δυσκολία αναγνώρισης ανθρώπινης κίνησης
• δυσκολία αναγνώρισης συναισθημάτων στα πρόσωπα

Ακουστικά ερεθίσματα:

• μπορεί να ακούν από το ένα αυτί τους ήχους και από το άλλο να έχουν μερική ή απούσα ακοή
• αδυναμία αναγνώρισης συγκεκριμένων ήχων
• απολαμβάνουν να βρίσκονται σε πολύβουα μέρη
• οι ήχοι μπορεί να μεγεθύνονται, να παραμορφώνονται και να μπερδεύονται
•  μπορεί να ακούν μια συζήτηση από απόσταση ή να αδυνατούν να αποκόψουν ήχους, κυρίως τον θόρυβο υποβάθρου
• δεν αντιδρούν στον δυνατό θόρυβο ηλεκτρικών συσκευών ή εμφανίζουν δυσαρέσκεια και ενόχληση όταν βρίσκονται σε μια θορυβώδη αίθουσα
• παρουσιάζουν έλλειψη προσανατολισμού σε νέους ήχους και μπορεί να καλύπτουν τα αυτιά στους ήχους
• εμφανίζουν ελλείμματα στην επεξεργασία πολύπλοκων ήχων ομιλίας και μουσικά μοτίβα

Γευστικά ερεθίσματα:

• μπορεί να τρώνε πολύ πικάντικα τρόφιμα
• να έχουν περιορισμένη διατροφή
• να τους φαίνονται κάποιες γεύσεις πολύ έντονες
• να εμφανίζουν Σύνδρομο Pica, δηλαδή να τρώνε μη βρώσιμα αντικείμενα όπως χώμα, πέτρες, βρωμιά, γρασίδι, μέταλλο, κόπρανα

Οσφρητικά ερεθίσματα:

• υπερβολική όσφρηση
• μπορεί να έχουν την αίσθηση της όσφρησης και να μην παρατηρούν ακραίες οσμές
• μπορεί να γλείφουν τα αντικείμενα για να αποκτήσουν μια καλύτερη αίσθηση του τι είναι
• να θεωρούν κάποιες μυρωδιές έντονες και υπερβολικές ή να αντιπαθούν άτομα που χρησιμοποιούν ξεχωριστά αρώματα, σαμπουάν, κλπ.

Απτικά ερεθίσματα:

• να προτιμούν τη βαθιά πίεση
• να εμφανίζουν υπερβολική ευαισθησία στο ελαφρύ άγγιγμα
• ασυνήθιστη αντίδραση στην κοινωνική αφή
• να είναι υπερβολικά ευαίσθητα στην τραχύτητα
• τα όρια ευαισθησίας στα θερμικά ερεθίσματα είναι υψηλότερα
• μειωμένη αντίληψη του κρύου
• μπορεί να κρατούν τους άλλους σφιχτά
• να μην αισθάνονται το φαγητό στο στόμα
• να αυτοτραυματίζονται
• να απολαμβάνουν βαριά αντικείμενα πάνω τους
• να μην αρέσκονται στο να έχουν κάτι στα χέρια ή στα πόδια
• να δυσκολεύονται να χτενίσουν και να πλύνουν τα μαλλιά τους
• να πονούν όταν πιάνουν
• να έχουν ανοχή μόνο σε ορισμένα ρούχα ή υφές
• μειωμένη απόκριση στον πόνο
• τα θερμικά όρια πόνου έχουν αναφερθεί πως είναι χαμηλά
• ευαισθησία στη δόνηση υψηλής συχνότητας  

Σωματογνωσία και ισορροπία:

• λιγότερη αίσθηση κραδασμών
• μπορεί να πλησιάζουν πολύ τους άλλους
• να δυσκολεύονται να περιηγηθούν σε χώρους και να αποφύγουν εμπόδια
• να σκοντάφτουν πάνω σε άλλους
• να έχουν δυσκολία στον έλεγχο των κινήσεων
• να εμφανίζουν ναυτία στα μεταφορικά μέσα
• δυσκολίες όταν το κεφάλι δεν είναι όρθιο ή τα πόδια βρίσκονται εκτός εδάφους
• να μετακινούν όλο το σώμα για να κοιτάξουν κάτι
• να δυσκολεύονται στους λεπτούς κινητικούς χειρισμούς όπως χρήση κουμπιών ή δέσιμο κορδονιών των παπουτσιών

Φένια Ζαραφωνίτη,

Λογοθεραπεύτρια, MEd Ειδικής Αγωγής

Βιβλιογραφία αναφοράς

American Psychological Association (APA) (2013). Diagnostic and statistical manual of mental desorders (5^th ed.). Washington, DC London, England.

Baranek, G. T., David, F. J., Poe, M. D., Stone, W. L., & Watson, L. R. (2006). Sensory Experiences Questionnaire: discriminating sensory features in young children with autism, developmental delays, and typical development. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(6), 591-601.

Behrmann, M., Thomas, C., & Humphreys, K. (2006). Seeing it differently: visual processing in autism. Trends in cognitive sciences, 10(6), 258-264.

Ben-Sasson, A., Hen, L., Fluss, R., Cermak, S. A., Engel-Yeger, B., & Gal, E. (2009). A meta-analysis of sensory modulation symptoms in individuals with autism spectrum disorders. Journal of autism and developmental disorders, 39(1), 1-11.

Blakemore, S. J., Tavassoli, T., Calò, S., Thomas, R. M., Catmur, C., Frith, U., & Haggard, P. (2006). Tactile sensitivity in Asperger syndrome. Brain and cognition, 61(1), 5-13.

Fan, Y. T., Chen, C., Chen, S. C., Decety, J., & Cheng, Y. (2013). Empathic arousal and social understanding in individuals with autism: evidence from fMRI and ERP measurements. Social cognitive and affective neuroscience, 9(8), 1203-1213.

Cascio, C., McGlone, F., Folger, S., Tannan, V., Baranek, G., Pelphrey, K. A., & Essick, G. (2008). Tactile perception in adults with autism: a multidimensional psychophysical study. Journal of autism and developmental disorders, 38(1), 127-137.

Gillingham, G. (1998). Autism handle with care: Understanding and managing behavior of children and adults with autism (updated version ed.). Edmonton, Alberta: Tacit Publishing.

Haigh, S. M., Minshew, N., Heeger, D. J., Dinstein, I., & Behrmann, M. (2016). Over‐responsiveness and greater variability in roughness perception in Autism. Autism Research, 9(3), 393-402.

Heward, W. L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μία εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση (μτφ. Χ. Λυμπεροπούλου). Αθήνα: Τόπος. (έτος έκδοσης πρωτοτύπου 2009).

Kaiser, M. D., & Shiffrar, M. (2009). The visual perception of motion by observers with autism spectrum disorders: A review and synthesis. Psychonomic bulletin & review, 16(5), 761-777.

Lathe, R. (2006). Autism, brain, and environment. Jessica Kingsley Publishers.

Leekam, S. R., Nieto, C., Libby, S. J., Wing, L., & Gould, J. (2007). Describing the sensory abnormalities of children and adults with autism. Journal of autism and developmental disorders, 37(5), 894-910.

O’connor, K. (2012). Auditory processing in autism spectrum disorder: a review. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 36(2), 836-854.

Puts, N. A., Wodka, E. L., Tommerdahl, M., Mostofsky, S. H., & Edden, R. A. (2014). Impaired tactile processing in children with autism spectrum disorder. Journal of neurophysiology, 111(9), 1803-1811.

Samson, F., Hyde, K. L., Bertone, A., Soulières, I., Mendrek, A., Ahad, P., & Zeffiro, T. A. (2011). Atypical processing of auditory temporal complexity in autistics. Neuropsychologia, 49(3), 546-555.

Watson, L. R., Patten, E., Baranek, G. T., Poe, M., Boyd, B. A., Freuler, A., & Lorenzi, J. (2011). Differential associations between sensory response patterns and language, social, and communication measures in children with autism or other developmental disabilities. Journal of Speech, Language, and Hearing Research.