Αυτισμός και γλωσσικές δυσκολίες
O Αυτισμός και τα πρώτα συμπτώματά του εμφανίζονται στο δεύτερο έτος ζωής ενός παιδιού. Παρατηρείται αναπτυξιακή καθυστέρηση και έλλειψη κοινωνικών και γλωσσικών δεξιοτήτων. Η γλωσσική δυσλειτουργία γίνεται εμφανής με τη διαταραγμένη γλωσσική έκφραση και κατανόηση. Τα παιδιά παρουσιάζουν παράδρομη ανάπτυξη στον λόγο και διαταραγμένη λειτουργική χρήση ομιλίας. Τα περισσότερα δεν παράγουν καθόλου λειτουργικό προφορικό λόγο ή αναπτύσσουν ελάχιστο. Κάποια αναπτύσσουν λόγο χωρίς δυσκολία σε φωνολογικούς, λεξιλογικούς και γραμματικούς τομείς. Όμως η λεκτική επικοινωνία, των παιδιών που εξελίσσουν προφορικό λόγο, μπορεί να εμφανίζει ιδιομορφίες και σημεία απόκλισης από τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά. Εμφανίζεται, λοιπόν, έντονη ετερογένεια σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα.
Αυτισμός και Κοινωνική Αλληλεπίδραση:
Σύμφωνα με το DSM-V, τα αυτιστικά άτομα έχουν διαταραγμένη κοινωνικοσυναισθηματική αμοιβαιότητα, η οποία εμφανίζεται παρουσιάζοντας αποτυχημένη κοινωνική αλληλεπίδραση, τη δυσκολία έναρξης και διατήρησης μιας συζήτησης.
Ιδιαιτερότητες της Ομιλίας:
Τα άτομα με αυτισμό εμφανίζουν τελετουργικά λεκτικά μοτίβα χαιρετισμού και ιδιόμορφες φράσεις. Ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα του αυτισμού είναι η ηχολαλία. Παρουσίαζεται άμεση με την απευθείας ανάκληση των εκφράσεων που το παιδί άκουσε ή ετεροχρονισμένη επαναλαμβάνοντας εκφράσεις που το παιδί άκουσε σε παρελθοντικό χρόνο. Επιπλέον, υπάρχει μια τάση παραγωγής ιδιοσυγκρασιακών εκφωνημάτων, λέξεων χωρίς σημασία, νεολογισμών ή σχολαστικής παραγωγής λόγου.
Αυτισμός και Ομιλία:
Οι φωνολογικές τους ικανότητες εξελίσσονται καθυστερημένα σε σύγκριση με τα τυπικά παιδιά. Παρατηρούνται ιδιομορφίες στα προσωδιακά χαρακτηριστικά της ομιλίας. Ενδέχεται να μιλούν μηχανικά ή μονότονα, να υπάρχει διακύμανση έντασης στον τόνο της φωνής και παράγουν λέξεις τονικά λανθασμένες.
ΔΑΦ και Μορφοσύνταξη:
Όσον αφορά τη μορφολογία και τη σύνταξη, τα παιδιά με ΔΑΦ εμφανίζουν διαφοροποιήσεις. Παρατηρείται παράληψη λειτουργικών λέξεων και εμφανίζουν αρκετά συχνά τηλεγραφικό λόγο. Επιπροσθέτως, παρουσιάζεται δυσκολία σωστής χρονικής τοποθέτησης μέσα σε μια εκφορά.
Σημασιολογία:
Η σημασιολογία τους εμφανίζει ελλείψεις στην κατανόηση της γλώσσας, καθώς δυσκολεύονται να κατανοήσουν σημασιολογικές, βαθύτερες έννοιες ή αφηρημένες έννοιες, όπως ο μεταφορικός λόγος, το χιούμορ, οι ιδιωματικές φράσεις. Επιπλέον, εμφανίζουν σύγχυση χρήσης αντωνυμιών στο πρώτο, δεύτερο και τρίτο πρόσωπο. Ακόμη, δεν μπορούν να αντιληφθούν τα ρήματα σκέψης, όπως πιστεύω, γνωρίζω. Κάποια παιδιά εμφανίζουν εξέχον λεξιλόγιο όμως το χειρίζονται με ακατάλληλο τρόπο.
Αυτισμός και θεωρία του νου:
Η θεωρία του νου είναι «η ικανότητα τοποθέτησης του εαυτού μας στα παπούτσια των άλλων, ώστε να φανταστούμε τη βούληση και τον συναισθηματικό τους κόσμο». Η επεξεργασία της θεωρίας του νου υστερεί στα άτομα αυτά. Αυτή η δυσκολία οδηγεί τα παιδιά με ΔΑΦ (Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος) σε ελλειμματική επικοινωνία και κοινωνική αλληλεπίδραση. Τα άτομα αυτά δεν μιμούνται και δεν πραγματοποιούν συμβολικό παιχνίδι.
Πραγματολογία:
Η πραγματολογία του λόγου πλήττεται σε μεγάλο βαθμό στη ΔΑΦ. Τα παιδιά εμφανίζουν δυσκολίες με την τήρηση κοινωνικών κανόνων καθώς και με την εναλλαγή ρόλων ακροατή-ομιλητή κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης. Ελλειμματικοί τομείς αποτελούν ο αφηγηματικός λόγος, η παρουσίαση, ανάλυση και αιτιολόγηση των γεγονότων και καταστάσεων. Παρουσιάζεται δυσκολία αντίληψης της ποσότητας των πληροφοριών που θα πρέπει να παρουσιάσουν στον συνομιλητή τους μέσω της διαδικασίας αφήγησης και μειονεκτούν στη σύνδεση πληροφοριών μεταξύ τους, τη λογική αλληλουχία και την αναφορά ηρώων και μερών.
Φένια Ζαραφωνίτη
Λογοθεραπεύτρια, MEd Ειδικής Αγωγής
Βιβλιογραφία:
American Psychological Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental desorders (5th ed.). Washington, DC London, England.
Baltaxe, C. (1977). Pragmatic deficits in the language of autistic adolescents. Journal of Pediatric Psychology, 2(4), 176–180.
Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: Αυτισμός – An Essay on Autism and Theory of Mind. Boston: MIT Press/BradfordBooks.
Baron-Cohen, S., Campbell, R., Karmiloff-Smith, A., Grant, J., & Walker, J. (1995). Are children with autism blind to the mentalistic significance of the eyes? British Journal of Developmental Psychology, 13, 379-398.
Baron-Cohen, S., Leslie, A. M., & Frith, U. (1985). Αυτισμός – Does the autistic child have a ‘theory of mind’? Cognition, 21, 37–46.
Eigsti, I. M., Bennetto, L., & Dadlani, M. B. (2007). Beyond pragmatics: Morphosyntactic development in autism. Journal of autism and developmental disorders, 37(6), 1007-1023.
Grossman, R. B., Bemis, R. H., Skwerer, D. P., & Tager-Flusberg, H. (2010). Lexical and affective prosody in children with high-functioning autism. Journal of Speech, Language, and Hearing Research.
Heward, W. L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μία εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση(μτφ. Χ. Λυμπεροπούλου). Αθήνα: Τόπος. (έτος έκδοσης πρωτοτύπου 2009).
Kelley, E., Paul, J. J., Fein, D., & Naigles, L. R. (2006). Residual language deficits in optimal outcome children with a history of autism. (Link) Journal of autism and developmental disorders, 36(6), 807.
Kjelgaard, M. M., & Tager-Flusberg, H. (2001). Αυτισμός – An investigation of language impairment in autism: Implications for genetic subgroups. Language and cognitive processes, 16(2-3), 287-308.
Leekam, S., & Perner, J. (1991). Αυτισμός – Does the autistic child have a metarepresentational deficit? Cognition, 40, 203-218.
Leslie, A. M. & Frith U. (1988). Αυτισμός – Autistic children’s understanding of seeing, knowing and believing. British Journal of Developmental Phychology, 6, 315 -324.
Παπούδη, Δ. & Βακαλοπούλου, Μ. (2014):
Αυτισμός – Ο ρόλος της από κοινού εστίασης της προσοχής στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών με αυτισμό. Στο: Ανδρέου, Γ. (Επιμ.) (2014). Γλώσσα και Ειδική Αγωγή: Ψυχογλωσσική Προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Γιαχούδη.
Perner, J., Frith, U., Leslie, A. M., & Leekam, S. (1989). Exploration of the autistic child’s theory of mind: Knowledge, belief, and communication. Child Development, 60, 689-700.
Rapin, I., & Dunn, M. (2003). Update on the language disorders of individuals on the autistic spectrum. Brain and development, 25(3), 166-172.
Reed, T., & Peterson, C. (1990). A comparative study of autistic subjects’ performance at two levels of visual and cognitive perspective taking. Journal of Autism and Developmental Disorders, 20, 555-568.
Rutter, M., Bartak, L., & Newman, S. (1971). Autism – A central disorder of cognition and language? In: M. Rutter (Ed.), Infantile Autism: Concepts, Characteristics and Treatment. London: Churchill Livingstone.
Swettenham, J. (1996). Can children with autism be taught to understand false belief using computers? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 37, 157-165.
Swettenham, J., Baron-Cohen, S., Gomez, J. C., & Walsh, S. (1996). What’s inside a person’s head? Conceiving of the mind as a camera helps children with autism develop an alternative theory of mind. Cognitive Neuropsychiatry, 1, 73-88.
Tager-Flusberg, H., Paul, R., & Lord, C. (2005). Language and communication in autism. In: F. R. Volkmar, R. Paul, A. Klin, & D. Cohen, (Eds.), Handbook of Autism and Pervasive Developmental Disorders, Vol. I., Diagnosis, Development, Neurobiology and Behaviour (3rd ed., pp. 335-364). New Jersey: Wiley.
Walenski, M., Tager-Flusberg, H. & Ullman, M.T. (2006). Language in autism. Στο S. O. Moldin, & J. R. Rubenstein, Understanding autism: From basic neuroscience to treatment (σσ. 175–203). Taylor and Francis Books: Boca Raton, FL.
Wetherby, A. M. (2006). Understanding and measuring social communication in children with autism spectrum disorders. Social and communication development in autism spectrum disorders: Early identification, diagnosis, and intervention, 3-34.